Vlaanderen betaalt | Juul Hannes

Belgisch geld stroomt altijd in dezelfde richting

Gepubliceerd op 3 April 2021
Auteur: Pieter Bauwens

Vlaanderen draagt elk jaar 6% van het Bruto Binnenlands product af aan Wallonië. Al jaren. Al leeft in Wallonië de mythe dat het ooit anders was. Tijd voor een ontmythologisering. Er is geen bewijs voor die geldstroom van Wallonië naar Vlaanderen. Integendeel.

De Franstalige mythe

Aan het einde van de 19de eeuw verarmde Vlaanderen. Dat arme Vlaanderen van toen leidt rechtstreeks naar de gedachte dat het rijke Wallonië destijds de nettobetaler was van belastingen. En dus dat er geldtransfers waren van zuid naar noord in België. Het lijkt de logica zelve.

Zoals vele mythes is ook deze moeilijk te weerleggen, het geloof is groter dan het tegenbewijs. Nochtans is de logische redenering zo’n 15 jaar geleden weerlegd door prof. Juul Hannes. Hij dook in de Belgische rekeningen van 1830 tot 1912 op zoek naar die transfers van zuid naar noord. Hij heeft ze niet gevonden. Ze zijn er niet. Integendeel.

Omgekeerde transfers

Hannes publiceerde daarover een boek, De mythe van de omgekeerde transfers. Dat boek was ondertussen zo goed als onvindbaar. Terwijl de inhoud even actueel en politiek relevant blijft. Dus voelde Doorbraak zich geroepen het opnieuw uit te geven: Vlaanderen betaalt, de mythe van de omgekeerde transfers.

Het onderzoek van Hannes werd aangevuld met een inleiding van Frans Crols en essays van Alain Mouton, over de geschiedenis van studies naar de transfers, Geert Jennes over de transfers via de Belgische staatsschuld en Didier Paquot die het van een Franstalige kant bekijkt.

Transfers voor domkoppen

Vlaanderen betaalt had net zo goed ‘Transfers voor dummies’ kunnen heten. Op het artikel van Jennes na. Dat is voor gevorderden. De essays geven de lezer een goed overzicht van het hele transferverhaal. Waarover gaat het debat en wat zijn de verschillende posities? U leest het in Vlaanderen betaalt. Een tip voor journalisten en politici.

Laat ons chronologisch werken. De armoede van Vlaanderen bij het einde van de negentiende eeuw is goed gedocumenteerd. Armoede werd in Europa ‘de Vlaamse ziekte’ genoemd. Rondas beschreef die drievoudige armoede in het begeleidende essay bij het vorig jaar heruitgegeven Mensen achter de dijk, van Filip De Pillecyn.

Ouderwetse belastingen

Hoe kan het dat een arm landsgedeelte toch meer belastingen betaalde? Dat heeft alles met een veranderende tijd en een niet aangepast, ouderwets belastingsysteem te maken. Wallonië was in die tijd de tweede industriële natie van Europa. Maar die groeiende winstgevende bedrijven betaalden heel weinig belastingen.

De belastingen waren grotendeels forfaitair. Er was geen verplichte boekhouding, dus ook geen taks op winsten. Er was, bijvoorbeeld, een taks op ovens ingesteld voor de industrialisering. Omdat die niet werd aangepast, betaalde een bakker evenveel oventaks als de fabriekseigenaar met een industriële hoogoven. Gebaseerd op de kleine hoogovens in het pre-industriële tijdperk.

Nog minder belastingen

Een ander voorbeeld. Bedrijven werden maximaal voor 450 personeelsleden belast. Dat was ook absoluut een maximum in die tijd dat die belasting werd ingevoerd. Er waren geen grotere bedrijven. Tijdens de industrialisering groeiden die bedrijven tot vele duizenden werknemers. Maar dat had geen weerslag op hun belastingen.

Nog eentje? De belastingen op de mijnbouw. Volgens Hannes heeft die nooit genoeg opgebracht om er de administratie voor te betalen. Terwijl die mijnen natuurlijk gigantische winsten boekten in de hoogdagen. De taks op alcohol en tabak bracht meer op dan de mijnentaks.

De grondtaksen en het kadaster bleven ook met hoge pre-industriële tarieven werken. Zo werd Vlaanderen belast op zijn rijke verleden en werd de opkomende industriële rijkdom van Wallonië grotendeels niet belast.

Vloeken

Eerlijk, ik heb gevloekt bij het lezen van zoveel fiscale onrechtvaardigheid. Terwijl ik dat boek 15 jaar geleden al las. Het is echt wraakroepend. En er zit een onwelriekende kant aan. Het is de tijd van het cijnskiesrecht. De heren in het parlement beheren het stemrecht door de directe belastingen. Dat maakt hen niet happig om veel aan het belastingsysteem aan te passen. Er zouden wel eens te veel kiezers kunnen bijkomen, of de verkeerde. Terwijl ze de belastingwetgeving ook gebruiken om te zorgen dat de juiste mensen tot het kieskorps kunnen toetreden. Onaangepaste belastingen in België. Daar zou een historicus zich eens moeten over buigen…

Zo lang België bestaat zijn er dus al transfers van Vlaanderen naar Franstalig België. Hoeveel? Wel daarover bestaan een karrevracht studies. De vis wordt er verdronken in een zee van cijfers, methodes en terminologieën. Een goede truc om niet over de transfers zelf te moeten debatteren. Alain Mouton, journalist bij Trends, loodst de lezer door het doolhof van studies en cijfers en interpretaties. Zijn hoofdstuk is het beste overzicht van de materie dat ik de jongste jaren las. Toegankelijk geschreven, maakt het voor iedereen duidelijk waar het probleem ligt. Oordelen doet u zelf maar.

Ook in de staatsschuld

Dat ligt iets moeilijker voor de ingewikkelde materie van de staatsschuld. Als die berekeningen bij de transfers worden gerekend, dan stijgen die fel. Vlaanderen had zijn deel van die schuld grotendeels afbetaald en dus betaalt het nu de schulden van Wallonië en Brussel af. Corona zal dat enkel erger maken. Het debat over de kosten van corona biedt een kans voor Vlaamse partijen om dat debat eens te lanceren. Aan Franstalige kant hebben ze daar niet zo veel zin in.

Het boek eindigt met een bijdrage van Didier Paquot van het Institut Jules Destrée. Hij ziet de oorzaak van de transfers vooral aan de inkomstenkant. De werkzaamheidsgraad is veel lager in Wallonië. Mocht die gelijk zijn aan Vlaanderen, dan waren er geen of amper transfers. Een goede rekenoefening, al geeft Paquot zelf aan dat het nog enkele tientallen jaren kan duren eer het zo ver is. Het blijft eerder een theoretische rekenoefening.

Vlaanderen Betaalt

Vlaanderen Betaalt is geen pamflet maar een informatief boek. Het is op dit moment het meest toegankelijke overzicht van de transferdiscussie in België. Een boek dat u gewoon moet gelezen hebben om mee te zijn. En oordelen doet u zelf maar.

Vlaanderen betaalt maakt zo komaf met een hardnekkige mythe, die van de omgekeerde transfers. Nog maar eens. Zo lang België bestaat, betaalt Vlaanderen.