De verlichte middeleeuwen | Seb Falk
Een ontdekkingsreis door de middeleeuwse wetenschap
Een compleet nieuwe kijk op de middeleeuwen: een periode waarin de wetenschap floreerde
Wie geleerd heeft dat de middeleeuwen primitieve tijden waren waarin mensen in barbaarse omstandigheden leefden en weinig kennis bezaten, moet deze visie na het lezen van dit boek volledig herzien. Seb Falk toont ons dat de middeleeuwen juist een reeks intelligente, verlichte wetenschappers voortbracht.
Monnik John van Westwyk is onze gids op deze reis door de onbekende middeleeuwse wetenschap. Aan de hand van middeleeuwse teksten van zijn hand, laat Falk ons kennismaken met een breed scala aan wetenschappelijke vraagstukken waar mensen als John van Westwyk over nadachten en mee worstelden.
Van het rekenen met Romeinse cijfers tot het ontcijferen van horoscopen, het genezen van ziekten en het navigeren op de sterren: lezers maken kennis met de wetenschap zoals de middeleeuwse monniken die bedreven. Het resulteert in een fascinerend verhaal waarin je stap voor stap wordt meegenomen in het brein van een reeks middeleeuwse wetenschappers.
€39,99
In Stock
- Nieuws (2)
- Doorbraak recensie
- Beoordelingen (0)
- Nieuws en externe verwijzingen (0)
- Boekinfo
- Stukje meelezen?
De middeleeuwen waren anders
Gepubliceerd op 12 January 2021Auteur: Karl Drabbe
De middeleeuwen kwamen ten einde met de renaissance, het quatrocento. Toen zochten geleerden en kunstenaars in Italië terug aansluiting bij het roemrijke verleden van het 'beschaafde' Oude Rome. Letterlijk slaat het op de 'wedergeboorte' van de 'Klassieken'. De tien eeuwen tussen de val van die stad en de 15de eeuw waren donker en duister.
De gemiddelde historische thriller, film of tv-reeks laat u dat maar wat graag geloven. Er werd volop oorlog gevoerd, gemarteld en verkracht. Heksen werden willekeurig verbrand, heersers en warlords hadden vrij spel. De rooms-katholieke kerk bepaalde het leven van de wieg tot het graf... Historici en vooral mediëvisten vechten al langer tegen deze foute perceptie, waaraan vooral Hollywood en co schatplichtig zijn. Een net vertaald boek poogt eveneens dat beeld drastisch bij te sturen.
Het idee dat de 'ouden' — de filosofen van het Oude Griekenland en hun navolgers uit het Oude Rome — gedurende een millennium niet zouden bestudeerd zijn, is fout. Zoals het evenzeer fout is te denken dat middeleeuwers meenden dat de wereld plat was. En zo zijn er tal van misvattingen en mythes die dringend doorprikt moeten in publieksgeschiedenis.
Renaissance
Om te beginnen is het begrip renaissance. Waar u denkt aan de voorbode van de verlichting, zal een mediëvist u vragen: wélke renaissance? We onderscheiden er immers verschillende, en allen vonden plaats in de middeleeuwen. Er is de Karolingische renaissance (9de eeuw). De Ottoonse renaissance (ca. 1000). Er is de renaissance van de 12de eeuw. En dan natuurlijk 'dé' renaissance, die van de 15de eeuw, waarin de zogenaamde 'nieuwe tijd' zich aankondigde.
Middeleeuwen en nieuwe tijd zijn twee begrippen, twee namen, die op de discontinuïteit in de geschiedenis duiden. Mensen hebben graag cesuren, scheidingslijntjes, om zaken af te bakenen en te benoemen. Dat die scheidingen bijzonder kunstmatig zijn en allesbehalve eigentijds, zorgt dan voor de nodige clichés waarover hoger sprake.
De term 'middeleeuwen' bijvoorbeeld, werd vanaf het einde van de 15de eeuw al gebruikt. Toen werd bedoeld: het was een tijd tussen de Grieks-Romeinse wereld, en hun tijd, waarin die wereld werd geïdealiseerd. 'Middeleeuwen' (media tempestas) was — en een schalkse blik op het woordgebruik van politici en opiniemakers leert dat dat vandaag nog steeds het geval is — pejoratief. De 'duistere middeleeuwen? Hoog tijd om daar komaf mee te maken.
Vooral de renaissance van de twaalfde eeuw komt aan bod in het nieuwe boek De verlichte middeleeuwen. Al behoedt Britse historicus Seb Falk zich om die term te gebruiken. Hij wil duidelijk niet dezelfde fout maken als geleerden 500 jaar terug. Eerder duidt hij op de continuïteit in het Europa van de late middeleeuwen in tal van koninklijke hoven, abdijen en van daaruit gestarte universiteiten. En die continuïteit is op de eerste plaats het blijven bestuderen van de 'Ouden', de Klassieken. Mensen — niet het minst monniken — zochten nog steeds naar antwoorden op hun vragen, en zochten daarvoor heus niet alleen een antwoord in heilige boeken als de Bijbel, maar bestudeerden de natuur, de mens en het heelal.
Wetenschappelijke kennis
In De verlichte middeleeuwen doet Seb Falk het relaas van een monnik-wetenschapper van de prestigieuze Engelse Sint-Albansabdij. Door zijn manuscripten, maquettes en correspondentie, hebben historici 's mans leven grosso modo kunnen reconstrueren. Die levensloop hanteert Falk om een tour d'horizon te maken van de wetenschappelijke kennis van toen.
De monnik in kwestie heette Johannes (John) Westwyk. Behoudens zijn deelname aan de 'bisschopskruistocht' tegen de Franse tegenpaus en een decennium durend verblijf in de van de abdij afhangende priorij Tynemouth in Northumberland, verbleef hij zijn hele leven in de prestigieuze abdij net ten noorden van Londen. Hij kreeg er tijd en mogelijkheden om zich — buiten het strakke dagschema van de andere benedictijner monniken — bezig te houden met zijn studies van tijd en heelal. Aan de hand van die studies, gaat Falk na wat de stand van zaken was van de wetenschappelijke kennis, die aan de abdijen en (kerkelijke georganiseerde) universiteiten bestond, en welke Klassieken monniken bestudeerden.
Van kalenders...
Zo passeren rekentabellen de revue om in Romeinse cijfers met astronomische getallen te rekenen. Falk doet eveneens uit de doeken hoeveel makkelijker het werd om te rekenen met de Indische cijfers die via de Arabieren tot Europa kwamen. Uurwerken waren belangrijk in kloosters, opdat de monniken de getijden trouw konden volgen. Maar de wateruurwerken maakten plaats voor uurwerken die haast met de precisie van een atoomklok de tijd lazen, en evenzeer de getijden, de stand van de maan en de meeste hemellichamen toonden.
We leren over de computus (jawel), die diende om de dag van Pasen te berekenen — Pasen wordt immers bepaald door een maankalender. Tijdrekenkunde was dus ontzettend belangrijk in het christelijke Westen. En zo circuleerden er ontelbare steeds opnieuw gekopieerde (en gecorrigeerde) manuscripten met tabellen over het continent.
... en kompassen...
We lezen in Falks boek over het magnetische kompas, dat in de veertiende eeuw algemeen zijn intrede kende en ontdekkingsreizigers de mogelijkheid gaf aan de 'circumnavigatie' (rond Afrika) te beginnen en de Atlantische eilanden te koloniseren. De verlichte middeleeuwen staat evenzeer stil bij de evolutie van het taalgebruik, en de introductie van het Engels als studietaal — met dank aan Geoffrey Chaucer. Wie wat van astronomie kent en voldoende wiskundig onderlegd is, zal genieten van de hoofdstukken waar de werking van astrolabia en Westwycks equatorium aan bod komen.
Ook over de vele internationale contacten binnen Europa en met India en moslims uit het huidige Iran en Oezbekistan, krijgen we heel wat informatie — zonder hen geen Copernicus die definitief de zon centraal in het heelal plaatste. Zelfs empirie — dat schoolboeken doorgaans in de moderne tijd plaatsen — vond zijn ingang: 'wetenschappelijke redeneringen moesten bevestigd worden door gecontroleerde en herhaalde experimenten,' lezen we bij Falk (p. 141). Ook de ontwikkeling van de geneeskunde en het gebruik van de juiste kruiden, komen aan bod. En de ontwikkeling van 'gemeentelijke' hospitalen in de steeds groter wordende steden, daarmee ziekenzorg uit de handen halend van de Kerk.
... tot de Kerk
Ondanks die laatste evolutie, gebeurden de meeste wetenschappelijke ontwikkelingen binnen de muren van de vele kloosters die Europa rijk was. Het geloof in God heeft mensen immers nooit weerhouden te proberen de wereld om hen heen te begrijpen. De trouw aan teksten en tradities, zo schrijft Falk, heeft nooit betekend dat nieuwe ideeën werden verworpen. Integendeel, de Kerk organiseerde de eerste universiteiten.
Tot een kwart van de monniken in de 13de eeuw ging naar een unief. Daar bestudeerden, becommentarieerden en interpreteerden ze de Klassieken. Met nieuwe inzichten tot gevolg, die door de constante communicatie tussen die kloosters en universiteiten zorgde voor een brede inbedding van die nieuwe kennis. Dat inzicht kregen we al mee van James Hannan in Gods filosofen — ook al een aanrader. Zelfs als een paus het nodig vond om Aristoteles' werk te bannen, dan blijkt dat magisters dat verbod vrolijk naast zich neerlegden ...
Bedrog
De verlichte middeleeuwen is een enorme aanrader. Ook wie het soms op de heupen krijgt van wiskundige formules en astronomische berekeningen (die kan u diagonaal lezen), heeft hiermee een rijk boek dat menig vooroordeel met succes bestrijdt. Eén vooroordeel blijft er na lezen nog rechtop, meer dan ooit. De astronomie, waar zoveel tijd, geld en energie werd ingestoken, leek een hulpwetenschap van de astrologie.
Men wou niet enkel weten wanneer zomer en winter begonnen — niet onbelangrijk in een landbouwsamenleving. Men wou de sterren ook kunnen lezen. Want dan kon je voorspellingen doen. Niet alleen over de weersomstandigheden, maar ook over het lot van eenieder — sponsorende heersers, wereldlijk en kerkelijk, op de eerste plaats. Bedrog is dus van alle tijden. Ook daar zit een continuüm in.
News Reviews
We hebben nog geen externe links voor dit boek. Help je ons een handje?
Boekinformatie
ISBN | 9789000373734 |
---|---|
Aantal bladzijden | 416 |
Afmetingen | 238 x 162 x 44 mm |
Afwerking | Hardback |
Uitgever | Unieboek | Het Spectrum |
Auteur | Seb Falk (auteur) Seb Falk doet promotieonderzoek aan de Universiteit van Cambridge. Daarvoor werkte hij voor de Britse overheid, als docent en als radiomaker. De BBC riep hem uit als New Generation Thinker van het jaar 2016-2017. |
Geïllustreerd | Neen |
Druk | 1 |
Datum van uitgifte | 05-11-2020 |
Misschien ook interessant
-
Nieuw !
Ho, Adrie …Ho | Aad “t Hart
€29,00Adrie beleeft zijn eerste zes jaar in het volkse Rotterdam-Noord. Als hij verhuist naar de nieuwbouwwijk Kreekhuizen, verandert zijn leven ingrijpend. Geromantiseerde beschrijving van een jongensleven in de jaren 1959-1969: over vriendschappen, verliefdheden, leraren. Adrie voetb ...Toevoegen aan winkelwagen -
Nieuw !
Niet geboren op mijn verjaardag | Sam Van den Haak
€21,00Je kunt alles worden wat je wil – maar vooral jezelf.Vooraf bestellen
Hoe het is om geadopteerd te zijn? Dit is één van de vragen die het meest aan mij worden gesteld. Van adoptie bestaat vaak een romantisch beeld van kinderen die uit troosteloze omstandigheden gered worden en een fant ... -
Nieuw !
Fascisme | Robin te Slaa
€29,90 Vooraf bestellen -
Nieuw !
WILL | Will Smith
€13,00Vooraf bestellen"De beste autobiografie die ik ooit heb gelezen. De perfecte combinatie van het vertellen een verhaal en de wijsheid die daaruit voortkwam, en dan ook nog zo grappig." Oprah Winfrey
WILL door Will Smith en Mark Manson is een moedig en inspirerend boek over een va ... -
Nieuw !
Met vriendelijke groet | Johan Fretz
€22,99Prikkelende en gelaagde reflecties, inhoudelijk zonder de lichtheid te verliezen: met een indrukwekkende verzameling van zijn belangrijkste stukken, viert Fretz ruim 10 jaar schrijverschapVooraf bestellen -
Nieuw !
Kronieken van de Nefilim – Henoch | Brian Godawa
€18,95 Vooraf bestellen -
Nieuw !
Langs de afgrond | Jan Zwart
€16,95 Vooraf bestellen -
Nieuw !
Humeurig volk, verkrampte politiek en hoe het anders kan | Joop van den Berg
€17,50Sinds de jaren negentig wordt de Nederlandse politiek geteisterd door drie kwalen tegelijk: vluchtigheid van kiezers die geen vaste partijen meer kennen; verruwing in het gedrag van parlementariërs en kiezersgroepen; versplintering op het politieke toneel dankzij een sterk gegro ...Vooraf bestellen
Beoordelingen
Er zijn nog geen beoordelingen